• ชื่อข้อมูล  พิพิธภัณฑ์จังหวัดเลย
• ประเภทของข้อมูล  พิพิธภัณฑ์ท้องถิ่น
• ที่ตั้ง/สถานที่  ตำบลในเมือง อำเภอเมืองเลย จังหวัดเลย
• ระยะเวลาการจัดกิจกรรม   ตลอดทั้งปี

_________________________________________________________

อาคารพิพิธภัณฑ์เมืองเลย เดิมเป็นอาคารตาลากลางจังหวัด ภายในมีการแบ่งพื้นที่การจัดนิทรรศการเกี่ยวกับประวัติความเป็นมา ประเพณี ความเชื่อ พิธีกรรม และสถานที่ท่องเหี่ยวของจังหวัดเลย อาคารชั้นบนของพิพิธภัณฑ์ ประกอบด้วยห้องจัดแสดงนิทรรศการ จำนวน 3 ท้อง คือ ห้องที่ ท้องประวัติศาสตร์เมืองเลยจัดแสดงเอกลักษณ์ทางวัฒนธรรม มรดกทางธรรมชาติ และกลุ่มชาติพันธุ์ในจังหวัดเลย ห้องที่ 2 ห้องวัฒนธรรมประเพณี จัดแสดงเกี่ยวกับวัฒนธรรมประเพณีที่สำคัญของจังหวัดเลย ส่วนห้องที่ 3 ห้องรอยเสด็จจัดแสดงพระเก้าอี้ ซึ่งพระบาทสมเด็จพระเจ้าอยู่หัวภูมิพลอดุลยเดช และสมเด็จพระนางเจ้าพระบรมราชินีนาถฯเสด็จจังหวัดเลย 3 ครั้ง ส่วนชั้นล่าง เป็นสำนักงานการท่องเที่ยวแห่งประเทศไทยพิพิธภัณฑ์เมืองเลย เกิดขึ้นจากการที่จังหวัดเลยปรับปรุงอาคารศาลากลางจังหวัดเลย (หลังเก่า) ซึ่งเคยเป็นที่ประทับแรมของพระบาทสมเด็จพระเจ้าอยู่หัวภูมิพลอดุลยเดช และสมเด็จพระนางเจ้าสิริกิติ์พระบรมราชินีนาถ เมื่อครั้งเสด็จฯ เยี่ยมพสกนิกรขาวจังหวัดเลยระหว่างวันที่ 6-7 พฤศจิกายน พ.ศ. 2498และเพื่อเป็นการรำลึกถึงพระมหากรุณาธิคุณนี้ ของลันเกล้าฯทั้งสองพระองค์ในครั้งนี้ จึงได้มีการจัดทำโครงการเพื่อเฉลิมพระเกียรติ พระบาทสมเด็จพระเจ้าอยู่หัวในวโรกาสที่เจริญพระชนมพรรษา 8 รอบ 85พรรษา วันที่ 5 ธันวาคม พ.ศ.2555 แล้วนำเอาพระบรมฉายาลักษณ์ประดิษฐานไว้ให้พสกนิกรชาวไทยโดยเฉพาะขาวเมืองเลยได้มีความรู้พร้อมทั้งได้จัดทำเป็นสถานที่แสดงเกี่ยวกับประวัติความเป็นมาของเผ่าพันธุ์ชาติไทยชาวเมืองเลย โดยเชิญนักวิชาการจากมหาวิทยาลัยราชภัฏเลย นักประวัติศาสตร์ท้องถิ่น ได้ปรึกษาหารือ สืบคันหาหลักฐานแล้วกำหนดโชนการเรียนรู้เป็น 7 โชน

• โซนที่ 1 มารู้จักเมืองเลย แสดงสัญลักษณ์ของจังหวัดเลย ที่เป็นเอกลักษณ์ของคนเมืองเลย ได้แก่ พระธาตุศรีสองรัก อุทเทสิกเจดีย์ ที่สร้างโดยสมเด็จพระมหาจักรพรรดิ พระหากษัตริย์แห่งกรุงศรีอยุธยา และพระเจ้าไชยเซษฐาธิราช แห่งกรุงศรีสัตนาคนหุต(เวียงจันทน์) เมื่อปี พ.ศ.2103
• โซนที่ 2 ย้อนประวัติศาสตร์ นำหลักฐานทางโบราณคดีที่มีตั้งแต่ยุคดีกดำบรรพ์ มาแสดงให้เห็นถึงวิวัฒนาการของเผ่าพันธุ์คนเมืองเลย
• โขนที่ 3 รวมเผ่าชนทุกเหล่า นำภาพจำลองของเผ่าพันธุ์ดำงๆ ที่อาศัยอยู่ในบริเวณนี้ ซึ่งได้แก่ ไทเลย ไทพวน ไทดำ ไทเลยเชื้อสายเวียดนาม
• โซนที่ 4 วัฒนธรรมก่อกำเนิดเมืองเลย ผู้ขมจะได้เห็นถึงประเพณีวัฒนธรรม ฮีตสิบสองคองสิบสี่ที่มีเอกลักษณ์เฉพาะตัว แตกต่างจากชาวอีสานอื่นๆ ในวัฒนธรรมลุ่มแม่น้ำโขง
• โซนที่ 5 ยุทธศาสตร์และอาณาเขต สภาพทางธรณีวิทยาที่มีความหลากหลายทางภูเขาสูง ที่ราบเชิงเขา ที่ราบลุ่ม และแม่น้ำ ทำให้จังหวัดเลยมีคำขวัญว่า "เมืองแห่งทะเลภูเขา สุดหนาวในสยาม" การเป็นเมืองชายแดนที่มีอาณาเขตติดต่อกับประเทศสาธารณรัฐประชาธิปไตยประชาชนลาว ถึง 194 กิโลเมตร และมีช่องทางติดต่อค้าขายกันตลอดแนว
• โซนที่ 6 การบริหารและการปกครอง ลำดับเหตุการณ์ที่สำคัญของการตั้งเมือง ตั้งแต่สมัยสมบูรณาญาสิทธิราชจนกระทั่งสมัยการปกครองในระบอบประชาธิปไตยอันมีพระมหากษัตริย์เป็นปุระมุข
• โชนที่ 7 สรรเสริญพระบารมี ห้องนี้เคยเป็นที่ประทับแรมของพระบาทสมเด็จพระเจ้าอยู่หัวและสมเด็จพระนางเจ้าสิริกิติ์ พระบรมราชินีนาถ เมื่อครั้งเสด็จพระราชดำเนินเยี่ยมพสกนิกรช าวจังหวัดเลยครั้งแรกเมื่อวันที่ 6 พฤศจิกายน พ.ศ.2498 แล้วเสด็จลงพลับพลาที่ประทับหน้าพิพิธภัณฑ์แห่งนี้ และได้มีกระแสพระราชดำรัสแก่ประชาชนขาวจังหวัดเลยที่มาเฝ้ารับเสด็จฯ อย่างคับคั่ง